Πέμπτη 25 Σεπτεμβρίου 2014

Tυμβωρυχία










Υπάρχει η Ιστορία η οποία εξετάζει τι έγινε... η Κοινωνιολογία, η οποία εξετάζει πως έγινε. Και η Ψυχολογία, η οποία εξετάζει γιατί έγινε. Αν δεν έχει καιρό κανείς, ή κλίση, να ασχοληθεί με μία από αυτές τις επιστήμες, ασχολείται με το Μάρκετινγκ και τα πιάνει και τα τρία χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια (ποιό είναι το μακρύτερο παίζεται μεταξύ Ιστορίας και Ψυχολογίας).

Δεν έχει σημασία αν ασχολείται κανείς με το Μάρκετνγκ φωνάζοντας την πραμάτεια του πίσω από ένα πάγκο στη Λαϊκή Αγορά, ή σαν διευθυντικό στέλεχος πολυεθνικής Διαφημιστικής Εταιρείας με έδρα στην Μάντισον Άβενιου του Μανχάταν. Όταν κάποιος πουλά, γράφει Ιστορία, γνωρίζοντας την Ψυχολογία του αγοραστικού κοινού καθώς προκαλεί, ή και κατευθύνει, Κοινωνιολογικά γεγονότα. Παράδειγμα, ο Στηβ Τζομπς, πού έκανε τον κόσμο να κουνάει τα δάχτυλά του αντί να σκέφτεται, και άλλο ένα παράδειγμα ο κυρ Χαράλαμπος που πούλησε χαλασμένα φαγώσιμα και έστειλε την μισή συνοικία στην τουαλέτα να ξερνοβολάει για ένα εικοσιτετράωρο. Εντάξει, το ένα παράδειγμα είναι πραγματικό και το άλλο ποιητική άδεια, αλλά μπήκατε στο νόημα.

Ένα τρίτο παράδειγμα, πραγματικό, από την σημερινή ζωή, είναι το ότι η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Ψυχολογία παραμερίζονται ομόφωνα από όλους χάριν της ικανοποίησης του να αποδείξουμε πόσο λάθος κάνει η υφήλιος όταν δεν μας παίρνει στα σοβαρά. Ιδού η πλάνη εκείνων που δεν σέβονται τους απ' ευθείας απογόνους εκείνων που έχτισαν τον τάφο της Αμφίπολης. Το δικό μας δεύτερο δάχτυλο είναι μακρύτερο του πρώτου (και μη μας το χαλάτε υποδεικνύοντας ότι οι Ρωμαίοι γλύπτες αντέγραφαν επί αιώνων την ελληνική τεχνοτροπία, του δευτέρου δάχτυλου του ποδιού συμπεριλαμβανομένου).

Είναι μυστήριο το ότι τόσοι λένε τόσα πολλά, υποστηρίζοντας εικασίες υψωμένες σε επίπεδα θεσφάτων, για έναν τάφο ο οποίος αργά ή γρήγορα θα παραδώσει στην κοινή γνώση την ταυτότητα και Ιστορία του. Εφ' όσον αργά η γρήγορα θα μάθουμε την πραγματικότητα, το μόνο κίνητρο για να μιλάει τώρα οποιοσδήποτε δεν μπορεί να είναι άλλο από την επιθυμία να πει αργότερα "εγώ σας τά 'λεγα --δοξάστε με!" Ένα είδος τζόγου. Παίζεις την ρουλέτα της εικασίας κι ίσως μετά σε πληρώσουνε. Ίσως όχι. Υπάρχουν βέβαια και μερικοί που λένε τα δικά τους όχι ως τυχερό παιγνίδι αλλά επειδή τα πιστεύουνε. Αυτοί είναι οι πιο επικίνδυνοι γιατί απλά δεν συλλογίζονται την απρέπεια μιας εικασίας κατά την διάρκεια μιας ανασκαφής η οποία αργά ή γρήγορα θα έχει τέλος, πως να το πούμε ...τελεσίδικο!

Μόνο η ψυχολογία μπορεί να εξηγήσει το κοινωνιολογικό γεγονός της αυθαίρετης προσωρινής γραφής της ιστορίας --έστω και ως αληθοφανής εικασία βαρύνουσας γνώμης. "Προσωρινή" γραφή, έστω το ενεργό συστατικό του κίνητρου πίσω από τα θέσφατα οποιουδήποτε. Προσωρινή ως προς το "άντε κι ότι πιάσουμε τώρα όσο είναι καιρός".

Είναι φυσικό να εικάζει κανείς σε υποκειμενικό πλαίσιο ιδιωτικών συζητήσεων. Η φαιδρά πορτοκαλέα όμως ανθίζει όταν αρχίζουν μπουρδολόγοι να εικάζουν επίσημα. Και είναι σίγουρα μπουρδολόγοι γιατί κανείς πραγματικός επιστήμων που σέβεται τον εαυτό του, τους συναδέλφους του, το κοινό και την επιστήμη του δεν θα πρόσφερε εικασίες για κάτι που δεν έχει καν δει ο ίδιος, ή η ίδια. Όμως από μία χώρα που εικάζει την συναίνεση του πολίτη για το τι να κάνουν στο κορμί του μετά θάνατο τι περιμένεις; Ίσως να πρέπει να δημιουργηθούν λίστες του τι εικάζει ο καθένας για την Αμφίπολη, μυστικές φυσικά.

Η επικεφαλής της ανασκαφής έχει δικαίωμα και υποχρέωση να προσφέρει γνώμη κατά την εξέλιξη, ως βαρύνουσα γνώμη και τίποτα παραπάνω. Οι άλλοι, να βγάλουν τον σκασμό. Αλλά, σε ποιόν Έλληνα πρότεινε ποτέ η αξιοπρέπεια και η λογική να βγάλει τον σκασμό και εκείνος ή εκείνη τον έβγαλε...

Στους επόμενους μήνες η ταυτότητα του ένοικου του τάφου θα ανακαλυφθεί. Μέχρι τότε, ας μιλήσει κάποιος ιδιωτικά, με ενδιαφέρον αλλά και σεβασμό στους άλλους, μιά που ανθρώπινο είναι να το κάνει κανείς, αλλά ας σταματήσουν οι τυμβωρύχοι της δημοσιότητας να θέλουν τα δεκαπέντε τους λεπτά...

Κάνει λάθος η κυρία Περιστέρη; Δύσκολο αλλά όχι απίθανο.
Κάνει λάθος η κυρία Παλαγγιά; Σίγουρα λάθος που μιλάει και επιμένει έτσι από έδρας επιστήμονος καθώς άλλη επιστήμων είναι υπεύθυνη για εξελισσόμενη ανασκαφή και όχι η ίδια. Τι θα ικανοποιούσε σήμερα την κυρία Παλαγγιά; Ίσως αν απολύαμε την κυρία Περιστέρη, και αναθέταμε την ανασκαφή στην ίδια; θα την ικανοποιούσε αυτό, ή μήπως θα ήθελε όχι μόνο να απολύσουμε την επικεφαλής αλλά να την φυλακίσουμε κιόλας που τόλμησε να κάνει εκείνη την ανακάλυψη αντί για την ίδια την κυρία Παλαγγιά;



Και, μιλώντας σαν ιδιώτης με υποκειμενική γνώμη, και με κανέναν τρόπο προτείνοντας ότι έχω δίκιο, έτσι για να τιμήσω και την ρωμαίικη καταγωγή μου, ας απαντήσω στην κυρία που ατύχησε και δεν ανακάλυψε τον τάφο η ίδια:

Ένας σημαντικός τάφος χτίζεται σε εξ' ίσου σημαντικό γεωγραφικό σημείο. Η Αμφίπολη άνθισε οικονομικά, πολιτικά και στρατηγικά επί Μακεδόνων. Όταν την πήραν τελικά η Ρωμαίοι κατά το 168 πχ (όχι κατά το 280) η σημασία της είχε ήδη μειωθεί σημαντικά. Γιατί να χτίσουν εκεί τέτοιο μνημείο οι Ρωμαίοι;
Ο λόγος έγερσης ενός κενοταφίου είναι τιμή στον απόντα νεκρό. Αν ο προορισμός του ήταν κενοτάφιο για τον Αλέξανδρο, γιατί δεν γράφτηκε λέξη γι' αυτό στην ιστορία;
Αν το έχτισε ο Κάσσανδρος για κάποιον ή κάποια που δολοφόνησε, με σκοπό να απαλύνει την οργή της κοινής γνώμης για την δολοφονία, γιατί να μην το δημοσιεύσει στην Ιστορία ώστε να το μάθει η κοινή γνώμη;
Τέτοιο μνημείο και να μην αναφέρεται από κανέναν στην Ιστορία; κάποιον λάκκο έχ' η φάβα...

Μεγάλο μνημείο, άρα σημαντικός ο ένοικος. Γιατί δεν αναφέρεται τίποτα γι' αυτό το μνημείο στην ιστορία; Ή μήπως αναφέρεται; Το γεγονός ότι ο Αλέξανδρος πέθανε και το ότι είχε ζητήσει (και ήταν και παράδοση για βασιλείς) να ταφεί στην Μακεδονία πρέπει σαν είδηση και μαντάτο να έφτασε στην Μακεδονία μήνες, αν όχι χρόνια, πριν φτάσει το πτώμα του. Όταν ο Πτολεμαίος απήγαγε το ταριχευμένο κορμί από την πομπή και το πήγε πρώτα στο Κάιρο και μετά στην Αλεξάνδρεια, ο τάφος του Αλέξανδρου στην Αμφίπολη ίσως ήταν ήδη έτοιμος, ή σχεδόν έτοιμος περιμένοντάς τον --άλλωστε θα ήταν ηθική υποχρέωση της Μακεδονίας να ετοιμάσει το τάφο του επιστρέφοντος βασιλιά. (βέβαια, πέρα από παραδόσεις και προ θανάτου αίτημα, όσο τον ήθελε ο Πτολεμαίος, τοσο και παραπάνω θα τον ήθελε κι ο Κάσσανδρος για λόγους αίγλης).

Αυτό θα ήταν το τέλειο καλαμπούρι που έπαιξε η ιστορία με όλους τους τυμβωρύχους (συμπεριλαμβανομένων ημών): Στο μνημείο να μην μπήκε κανείς και τίποτα ποτέ... ούτε Αλέξανδρος, ούτε τα αντικείμενα που θα τον συνόδευαν. Πολύ δουλειά (και μετέπειτα τυμβωρυχία) για το τίποτα (άλλωστε από "πολύ δουλειά για το τίποτα" είμαστε σαΐνια στο Ελλάντα, από αρχαιοτάτων, φαίνεται, χρόνων).

Εμείς όμως μένουμε με ένα υπέροχο, μοναδικό μνημείο, το οποίο από έξω προς τα μέσα αναπαριστά με τέχνη και αρχιτεκτονική τους πολιτισμούς που κατέκτησε και ένωσε ο Αλέξανδρος: Αφρική και Ασία (σφίγγες), Ελλάδα (Καρυάτιδες), Μακεδονία (Μαρμάρινη πόρτα), χτισμένο στο κέντρο επιρροής του Κάσσανδρου --ο οποίος, όταν έμεινε κενό το μνημείο έπρεπε να βρει δικαιολογίες σαν αυτές που θα πρέπει να βρει ο μακρινός του συμπολίτης αφού τον εκλέξουν επί τέλους και δει τι εστί κυβερνητικό βερίκοκο (βάζοντας ίσως μέσα σύζυγο και γιό ως plan "B" [323 πέθανε ο Αλέξανδρος, κατά το 320-319 έφτασε στην Αίγυπτο το πτώμα, 316 δολοφόνησε ο Κάσσανδρος την Ολυμπιάδα και 310-309 την Ρωξάνη και τον έφηβο Αλέξανδρο υιό]). Αν ο τύμβος είχε χτιστεί για τον Αλέξανδρο, ο Κάσσανδρος μετά από το 319 θα είχε φαγούρα να βάλει κάποιον μέσα --ή να ρίξει το φταίξιμο σε κάποιους, που ήταν άδειος (και που τόσα λεφτά ξοδεύτηκαν άδικα), δολοφονώντας τους --το να ρίχνουμε το φταίξιμο αλλού είναι άλλο προσόν του γένους... Πέρασαν 14 χρόνια από τον θάνατο του Αλέξανδρου μέχρι την δολοφονία της συζύγου και του υιού. Αυτό είναι πολύς καιρός, ιδίως στην πολιτική Εμείς πριν 14 χρόνια είχαμε ακόμα δραχμή. Είναι πολύς καιρός.

Ναι, αγαπητοί μου: ο τάφος στην Αμφίπολη μπορεί και να χτίστηκε από κάποια αρχαία έκδοση του τσίπρα (δεν κόβετε τον τσίπρα για Κάσσανδρο και τον Σαμαρά για Πτολεμαίο; για Μεγαλέξανδρο ποιόν κόβουμε θάθελα να ξέρω... τον Ανδρέα;) Εν τω μεταξύ, το ψαχνό και τα κόκαλα παραμένουν στο εξωτερικό. Όπως πάντα.












3 σχόλια:

  1. Ίσως να ενοχλεί που ο καθένας βγαίνει και λέει τη δική του θεωρία για το μνημείο, ίσως όλες αυτές οι θεωρίες να συσκοτίζουν, ίσως όμως η κάθε άποψη που ακούγεται από την κοινότητα των ιστορικών / αρχαιολόγων να ανοίγει "θύρες" στη γνώση.
    Καγχάζω κάποιες στιγμές όταν διαβάζω και ακούω διάφορους (μη ειδικούς), να μιλούν για τον Δεινοκράτη, για την Ολυμπιάδα, για τον Ηφαιστίωνα, για τη Ρωξάνη, κλπ, λες και το προηγούμενο βράδυ συνέτρωγαν μαζί σαν φιλαράκια. Πως ξαφνικά βγήκαμε όλοι να γνωρίζουμε σε βάθος ιστορικές προσωπικότητες και γεγονότα είναι απορίας άξιο. Ξέραμε τι ήταν η Αμφίπολη, πότε άκμασε, τι χαρακτηριστικά έχουν οι μακεδονικοί τάφοι, τι είχε στο μυαλό της κάθε ιστορική προσωπικότητα, κλπ.
    Προσωπικά λίγα πράγματα γνώριζα για διάφορες προσωπικότητες και γεγονότα τα οποία συνδέονται με την εποχή, κι ακόμα λιγότερα για τεχνικά ζητήματα, όπως π.χ. πως μοιάζει ένας μακεδονικός τάφος.
    Το γεγονός ότι βγαίνουν όλοι αυτοί οι αρχαιολόγοι κι ο καθένας λέει την δική του θεωρία, εμένα με βοηθά να ψάξω, να μάθω, να ενημερωθώ, να ανακαλύψω.
    Καλά κάνουν και ομιλούν και υποστηρίζουν τα όσα υποστηρίζουν, όσα περισσότερα διαβάζω, τόσο το καλύτερο, τόσο πιο πολύ ψάχνω κι εγώ.
    Η αλήθεια μπορεί να λάμψει για τον «ένοικο» του τάφου, μπορεί και όχι, σημασία έχει ο πλούτος γνώσεων που αποκομίζει κανείς. Για μένα, μικρή σημασία έχει ο «ένοικος», μικρή σημασία έχει εάν είναι μακεδονικός ή ρωμαϊκός ο τάφος, τι διαφορά δηλαδή θα μας κάνει; Σημασία έχει πορεία προς την αναζήτηση της αλήθειας (κι ίσως όχι τόσο η αλήθεια).
    Για τις ίντριγκες των αρχαιολόγων (εάν υπάρχουν) ας τις λύσουν μεταξύ τους, αδιάφορο μου είναι, δεν νομίζω να διαφέρουν όμως από τις κόντρες που δημιουργούνται μεταξύ άλλων επιστημόνων, κι ίσως αυτό - ως ένα βαθμό - να το βρίσκω και γόνιμο.
    Προσωπικά, ουδείς θέλω να σταματήσει να μιλάει από την επιστημονική κοινότητα των αρχαιολόγων και ιστορικών, απαιτώ μόνο οι πολιτικοί να σωπάσουν λίγο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Μα και βέβαια!!! Μέχρι τον Αύγουστο του 2014 ούτε εγώ είχα ιδέα τι και που είναι η Αμφίπολη, πως χτιζόντουσαν οι Μακεδονικοί τάφοι... Τίποτα από αυτά. Ότι ξέρω γι' αυτά τώρα το άκουσα από τους διάφορους και το έψαξα μόνος μου. Ακριβώς όπως λες, η κάθε άποψη που ακούστηκε άνοιξε θύρες στη δική μου γνώση. Δεν ήξερα καν ότι η μαμά του Αλέκου ήταν Αλβανίδα :-)

      Το ότι μερικοί τα λένε σαν να ήταν φιλαράκια και να τρώγανε μαζί, είναι μεν αυτό γνώριμο των φαφλατάδων που προκαλεί ένα χαμόγελο αλλά δεν ακυρώνει το ότι λένε και κάτι που μπορεί να μάθει κανείς αν το ψάξει και ο ίδιος.

      Εγώ πάντως έτυχε να ήξερα ότι η Ρωξάνη ήταν από το Αφγανιστάν (μετά από σχετική μου έρευνα αφού είδα το Άνθρωπο που θα γινόταν Βασιλιάς, του Κίπλινγκ, με τον Σων Κόννερυ και τον Μάικλ Κέην), όπως και το ότι έζησε με τον γιό του Αλέξανδρου 14 χρόνια αφού πέθανε ο Αλέξανδρος. Αλλά δεν είχα ιδέα περί Κάσσανδρου.

      Και ήξερα αρκετά από μόνος μου ώστε να αισθανθώ αυτό που ίσως επεδίωκαν οι χτίστες: αρχίζοντας από σφίγγες, συνεχίζοντας με Καρυάτιδες... όπως έγραψα.

      Με βρίσκεις απόλυτα σύμφωνο σε όσα έγραψες, και μάλιστα εξέφρασες σωστότατα το παραπάνω σκεπτικό περί πολυφωνίας και ενεργοποίησης γνώσης, με τρόπο που δεν είχα αγγίξει εγώ. Είχα πάντως γράψει δυό φορές ότι όχι μόνο είναι ανθρώπινο να γίνονται συζητήσεις και υποκειμενικές εικασίες αλλά και το είχα εννοήσει θεμιτό.

      Αναφέρθηκα αρνητικά όχι στο γενικό φαινόμενο αλλά στην συγκεκριμένη Παλαγγιά ονομάζοντάς την. Γιατί, κατά την γνώμη μου πάντα, ήταν η μόνη από όσους μιλάνε που δεν σταμάτησε στο να λέει τα δικά της αλλά επιτέθηκε φραστικά και ευθέως κατά της υπεύθυνης της ανασκαφής, και επιτέθηκε με επιμονή και με φαρμάκι Λαϊκής Αγοράς. Αυτό μπορεί, νομίζω, να το πάρει πίσω και να το βάλει εκεί που δεν λάμπει ο ήλιος, Μακεδονικός ή άλλος!

      Υπάρχουν πολλοί τρόποι να μιλάει κανείς, και, όπως και εσύ στο σχόλιό σου, ενδιαφέρομαι για γνώμες. Όχι όμως για θέσφατα φαρμακερών φαφλατάδων οι οποίοι επιτίθενται σε άλλους, κατεδαφίζοντας συναδέλφους αντί να προσθέτουν στο κοινό έργο...

      Διαγραφή
  2. Για να κάνουμε και λίγη πλάκα, υπάρχουν παραδόσεις σε άλλες κουλτούρες που προσδιορίζουν την καταγωγή από την πλευρά όχι του πατέρα αλλά της μητέρας, "επειδή ξέρουμε με 100% σιγουριά ποιά είναι η μητέρα". Κατά εκείνων την παράδοση λοιπόν, ο Μεγαλέξανδρος ήταν Ιλλύριος (Αλβανός). Χα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Σημειώσεις σχετικά με τα σχόλια:

Η Αποθήκη Σκέψης δεν δέχεται "Ανώνυμα" σχόλια, γιατί μερικοί ανώνυμοι διάλεγαν να μην υπογράφουν καν με κάποιο όνομα κάτω από το σχόλιό τους. Ενώ ούτε η μπλογκική ταυτότητα ούτε ένα όνομα γραμμένο κάτω από ένα σχόλιο σημαίνουν τίποτα, η προδίδουν κανένα πραγματικό στοιχείο, η πλήρης ανωνυμία δείχνει απλά έλλειψη οποιουδήποτε σεβασμού προς τους άλλους σχολιαστές. Ζητώ συγγνώμη για αυτήν την αλλαγή από τους φίλους που υπέγραφαν τα ανώνυμα σχόλιά τους και ελπίζω να βρείτε έναν τρόπο να συνεχίσετε να σχολιάζετε όποτε θέλετε.


Για να απαντήσετε σε μεμονωμένα σχόλια, κάντε κλικ στο λινκ "Reply" κάτω από το κάθε σχόλιο. Για να συνεχιστεί η σειρά σχετικών σχολίων κάτω από ένα συγκεκριμένο σχόλιο πρέπει να πατάτε το λινκ "Reply" κάτω από το αρχικό σχόλιο της σειράς.

Για να γράφετε ανεξάρτητο σχόλιο πρέπει να χρησιμοποιείτε το κουτί σχολίων κάτω-κάτω χωρίς να πατάτε "Reply" προηγουμένως.